Przeczytać Afrykę: Zambia. Pomoc, która nie działa – „Dead Aid” Dambisy Moyo

Dambisa Moyo to urodzona w Zambii ekonomistka zajmująca się makroekonomią i polityką globalną, ze szczególnym naciskiem na sytuację Afryki. Jej głośna książka Dead Aid: Why Aid Is Not Working and How There Is a Better Way For Africa stawia tezę, że pomoc finansowa płynąca do Afryki z Zachodu w żaden sposób nie pomaga afrykańskim krajom w rozwoju i zwalczaniu biedy i głodu. Nie tylko nie pomaga, ale wręcz szkodzi. Dambisa Moyo przekonuje, że trzeba znaleźć inną, skuteczniejszą drogę.

Pomoc finansowa od wielu dekad niekończącym się strumieniem płynie do Afryki. Mimo to, poziom ubóstwa wzrasta, głodnych nie brakuje, a wiele krajów wciąż nie może poradzić sobie z politycznym i ekonomicznym chaosem. Zachodni politycy i celebryci uparcie nagłaśniają potrzebę niesienia pomocy ubogim krajom afrykańskim, w rezultacie niszcząc tych, którym ta pomoc ma w założeniu służyć.

Problem z pomocą finansową, przekonuje Dambisa Moyo, jest przede wszystkim taki, że korumpuje. Dziesiątki przykładów pokazują, że dzięki pomocy zagranicznej dyktatorzy utrzymują się na swoich stanowiskach, zagarniając dużą część pieniędzy dla siebie i swoich współpracowników. Konflikty zbrojne przedłużają się i tysiące ludzi nadal jest utrzymywanych w zaklętym kręgu nędzy i głodu.

Drugi problem polega na uzależnianiu gospodarek poszczególnych państw od pomocy finansowej, co blokuje ich rozwój. Autorka dla kontrastu przedstawia drogę, jaką wybrały azjatyckie państwa, takie jak Tajwan, Singapur czy Korea, które postawiły na wolny rynek i dokonały dzięki temu spektakularnego skoku w przód. Tymczasem Afryka po okresie kolonialnym stanęła w miejscu, wybierając dla siebie złą drogę i uzależniając się od Zachodu.

Stała pomoc finansowa zdejmuje z rządów afrykańskich krajów odpowiedzialność za realizację podstawowych zobowiązań wobec obywateli, takich jak rozwój edukacji, opieki zdrowotnej czy dbanie o bezpieczeństwo. Promuje bierną postawę rządzących, którzy zwyczajnie nie rozwiązują swoich własnych problemów.

Ludzki potencjał również cierpi na pomocy finansowej. Przedsiębiorczy, pomysłowi i kreatywni ludzie, którzy usiłują pracą własnych rąk zarobić na życie, nie są w stanie utrzymać się na rynku zalewanym tanimi produktami z importu.

Co więc autorka proponuje w zamian? Gdzie widzi szansę dla Afryki? Otóż przede wszystkim – w terapii szokiem. Moyo twierdzi, że gdyby poinformować afrykańskie rządy, że cała pomoc finansowa skończy się za pięć lat, te nie miałyby wyjścia i musiałyby stworzyć dla swoich krajów plany wyjścia z kryzysu. Wprowadziłyby w życie nowe mechanizmy gospodarcze, bazujące na lokalnych rynkach i przedsiębiorczości własnych obywateli.

Książka Dambisy Moyo zdecydowanie pozwala spojrzeć na sytuację Afryki chłodnym okiem, zakwestionować słuszność działań, które uważany za pożądane i słuszne. Rozumowanie autorki przekonuje: w końcu wiadomo, że dawanie jałmużny ubogim jest najlepszym sposobem na utrzymanie ich w ubóstwie – więc niby dlaczego w skali makro miałoby to działać inaczej?

Dambisa Moyo Dead Aid: Why Aid Is Not Working and How There Is a Better Way for Africa

Wydawnictwo Farrar, Straus and Giroux 2010