Przeczytać Afrykę: Senegal. O książce „Doomi Golo – The Hidden Notebooks” Boubacara Borisa Diopa

Doomi Golo – The Hidden Notebooks autorstwa senegalskiego pisarza Boubacara Borisa Diopa to pierwsza książka przetłumaczona z języka wolof na angielski – i przy okazji jedna z niewielu kiedykolwiek napisanych w tym języku. Wolof, ojczysty język grupy o tej samej nazwie (Wolofowie), zamieszkującej głównie Senegal, Gambię i Mauretanię, klasyfikowany jest jako język z rodziny nigero-kongijskiej i używany jest jako swego rodzaju lingua franca całego regionu. Choć tylko około 40% populacji Senegalu to Wolofowie, ich językiem posługuje się prawie 80% ludności kraju. Wpływ języka wolof na życie społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturalne i religijne kraju jest więc niemożliwy do przecenienia.

Boubacar Boris Diop urodził się w stolicy Senegalu, Dakarze, w roku 1946. Jest autorem wielu książek, esejów i sztuk teatralnych, a także założycielem niezależnej senegalskiej gazety Sol.

Doomi Golo – The Hidden Notebooks to książka napisana w formie notatników, które ekscentryczny Nguirane Faye postanawia zostawić w spadku swojemu zaginionemu wnukowi, Badou – który prawdopodobnie nigdy ich nie przeczyta. Badou dość dawno wyjechał z kraju, bliżej nie wiadomo dokąd, i wszystko wskazuje na to, że nie zamierza wracać. W obliczu braku możliwości skomunikowania się z wnukiem, Nguirane zapełnia więc kolejne zeszyty, opowiadając w nich historię swojego życia i życia swojej rodziny. Pisze również o mitologii, historii i legendach Senegalu i dodaje obserwacje na temat współczesnej polityki kraju. Ponieważ tematów, które porusza, jest tak wiele, dzieli je na osobne zeszyty, z których każdy koncentruje się na jednym zagadnieniu. Zeszytów jest sześć, plus jeden ukryty (stąd tytuł powieści), przeznaczony wyłącznie dla oczu Badou.

Nguirane Faye jest spostrzegawczym, wnikliwym i krytycznym narratorem. Jego oczami widzimy współczesny Senegal, kraj rozczarowany epoką postkolonialną, która miała przynieść wolność, a przyniosła dziesiątki nowych problemów. Kraj, który usiłuje zachować własną tożsamość w zmieniającym się i trudnym do zrozumienia świecie. Chyba dlatego zresztą tak ważne jest dla Nguiranego opowiadanie wnukowi tych wszystkich historii – to jego sposób na utrzymanie trwałości senegalskiej tożsamości. Podstawą tej trwałości od wieków było przecież przekazywanie opowieści z pokolenia na pokolenie. I Nguirane Faye jest zdeterminowany, by to zrobić, mimo że nie ma pojęcia, gdzie jest jego wnuk.

Nie sposób nie wspomnieć również o pewnej tajemniczej postaci, której duch unosi się nad całą powieścią i która zdaje się swego rodzaju ukrytym głównym bohaterem notatników Nguiranego. Ali Kaboye to człowiek obdarzony nadnaturalnymi mocami, który wielokrotnie powraca ze świata umarłych i którego historia uwikłana jest w relacje z władzami kolonialnymi. To dzięki niemu widzimy, jak działania francuskich kolonizatorów uparcie dążyły do tego, by podzielić społeczeństwo Senegalu i sprawić, by Senegalczycy zaczęli nienawidzić samych siebie. Jako znakomity przykład służy tu przypadek kobiety imieniem Yacine, której największym pragnieniem było zmienić kolor skóry na biały. Ali Kaboye używa swoich magicznych mocy, by pomóc jej w transformacji, nie informując jej jednak, jak straszną cenę będzie musiała zapłacić za utratę własnej tożsamości. Metafora jest jasna: im bardziej starasz się upodobnić do białych ludzi, tym bardziej zatracasz samego/samą siebie.

Doomi Golo – The Hidden Notebooks to niezwykła i fascynująca lektura, która zostawiła mnie z wrażeniem, że dotknęłam tylko wierzchniej warstwy ukrytych w niej treści. Nawiązań, symboli i odniesień do kultury i historii Senegalu i całej Afryki Zachodniej jest w tej powieści mnóstwo i na pewno tym łatwiej je wszystkie wyłapać i docenić, im lepiej zna się ten region.

Boubacar Boris Diop Doomi Golo – The Hidden Notebooks

Wydawnictwo Michigan State University Press 2016